Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Türkiye’de uzun süredir uygulanan 4 yıllık zorunlu lise eğitimi sisteminde köklü değişiklikler yapmayı planlıyor. Ders yükünü azaltmayı, sınav baskısını hafifletmeyi ve öğrencilerin bireysel gelişimlerine odaklanmayı hedefleyen yeni modeller, eğitim camiasında geniş yankı uyandırdı. Gündemde olan üç model; 3+1 Sistemi, 2+2 Sistemi ve Yaş Temelli Model olarak öne çıkıyor. Bu modeller, 2025 yılı itibarıyla pilot uygulamalarla hayata geçirilmesi planlanıyor. İşte detaylar:

1. 3+1 Sistemi: Üç Yıl Zorunlu, Bir Yıl Üniversite Hazırlık

3+1 modeli, lise eğitiminin ilk üç yılını (9, 10 ve 11. sınıflar) zorunlu tutarken, 12. sınıfı üniversite sınavına hazırlık yılı olarak yapılandırıyor. Bu sistemde öğrenciler, 11. sınıf sonunda lise diploması alabilecek ve dileyenler 12. sınıfta üniversiteye hazırlık için eğitime devam edebilecek. Bu modelin temel amacı, merkezi sınav baskısını azaltmak ve öğrencilerin akademik hedeflerine göre esneklik sağlamak. Ayrıca, üniversiteye gitmek istemeyen öğrenciler için erken mezuniyet imkânı sunularak iş gücü piyasasına daha hızlı geçiş hedefleniyor.

Avantajları:

  • Sınav odaklı eğitimin baskısını azaltır.
  • Öğrencilere erken diploma alma şansı sunar.
  • Üniversiteye hazırlık için özel bir yıl ayrılması, akademik hedefleri olan öğrenciler için faydalı olabilir.

Potansiyel Zorluklar:

  • 12. sınıfın isteğe bağlı olması, bazı öğrencilerin eğitimi erken bırakmasına neden olabilir.
  • Eğitimde süreklilik ve müfredat uyumu konuları tartışma yaratabilir.

2. 2+2 Sistemi: İki Yıl Zorunlu, İki Yıl Seçmeli

2+2 modeli, lise eğitimini iki aşamaya ayırıyor. İlk iki yıl (9 ve 10. sınıflar) zorunlu olacak ve bu süre sonunda öğrenciler lise diploması alabilecek. Devam etmek isteyen öğrenciler, sonraki iki yıl (11 ve 12. sınıflar) boyunca akademik veya mesleki eğitim alabilecek. Diploma alan ancak eğitime devam etmeyen öğrenciler ise mesleki eğitim programlarına veya doğrudan istihdama yönlendirilecek. Bu model, özellikle mesleki eğitim ve iş gücü entegrasyonunu güçlendirmeyi hedefliyor.

Avantajları:

  • Öğrencilerin ilgi alanlarına ve kariyer hedeflerine göre erken yönlendirme sağlar.
  • Mesleki eğitim ve istihdam arasındaki bağı güçlendirir.
  • Eğitim süresini kısaltarak erken iş gücü katılımını teşvik eder.

Potansiyel Zorluklar:

  • İki yıl sonunda diploma alan öğrencilerin eğitimden kopma riski bulunabilir.
  • Akademik eğitime devam edenler ile mesleki eğitime yönelenler arasında eşitsizlik algısı oluşabilir.

3. Yaş Temelli Model: 16 Yaşında Diploma

Yaş temelli model, lise eğitimini yaş kriterine bağlıyor. Bu modelde, 16 yaşını dolduran öğrenciler zorunlu eğitimden muaf tutularak lise diploması alabilecek. Daha radikal bir öneri olarak, lise eğitiminin tamamen zorunlu olmaktan çıkarılması da tartışılıyor. Bu sistem, öğrencilerin bireysel gelişim hızlarına ve yaşam koşullarına göre esneklik sağlamayı amaçlıyor. 16 yaşından sonra öğrenciler, açık öğretim, mesleki eğitim veya istihdam gibi farklı yollara yönlendirilebilecek.

Avantajları:

  • Öğrencilere yaşa bağlı esneklik sunar ve bireysel farklılıkları dikkate alır.
  • Zorunlu eğitimin süresini kısaltarak erken istihdam imkânı sağlar.
  • Eğitim sistemine alternatif yollar sunar (açık öğretim, çıraklık vb.).

Potansiyel Zorluklar:

  • Eğitimden erken ayrılma, uzun vadede nitelikli iş gücü eksikliğine yol açabilir.
  • Zorunlu eğitimin tamamen kaldırılması, eğitim kalitesini ve eşitlik ilkesini zedeleyebilir.

MEB’in Hedefleri ve Süreç

Milli Eğitim Bakanlığı, bu modellerle sınav odaklı eğitim anlayışından uzaklaşmayı ve öğrencilerin hem akademik hem de kişisel gelişimlerini destekleyen bir sistem kurmayı hedefliyor. Bakan Yusuf Tekin, yükseköğretime geçişin yaygınlaşması nedeniyle lise eğitiminin yeniden yapılandırılması gerektiğini vurguladı. Tekin, kamuoyundan gelen talepler doğrultusunda modellerin şekilleneceğini ve önerilerin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığındaki Kabine toplantısında değerlendirileceğini belirtti.

MEB, modellerin uygulanabilirliğini test etmek için 2025 yılında pilot uygulamalara başlamayı planlıyor. Bu süreçte, eğitim uzmanları, sivil toplum kuruluşları, öğretmenler ve diğer paydaşlarla istişareler devam ediyor. Ayrıca, Almanya, Japonya, İngiltere ve Finlandiya gibi ülkelerdeki zorunlu eğitim modelleri de inceleniyor. Örneğin, Japonya’da 9 yıllık, İngiltere’de ise 16 yaşına kadar zorunlu eğitim uygulanıyor.

Eğitimde Yeni Bir Dönem mi Başlıyor?

Türkiye’de 2012’den beri uygulanan 4+4+4 sistemi, lise eğitimini zorunlu kılmış ve 12 yıllık kesintisiz eğitimi standart hale getirmişti. Ancak, artan okullaşma oranları, yapay zeka destekli eğitim teknolojileri ve istihdamla eğitim arasındaki kopukluk, sistemi yeniden tartışmaya açtı. Yeni modeller, öğrencilerin ilgi alanlarına ve yeteneklerine göre daha esnek bir eğitim sunmayı vadederken, eğitimde eşitlik ve kalite gibi konularda dikkatli bir planlama gerektiriyor.

Kaynak: TRT Haber